NOG EEN VERZAMELMOGELIJKHEID:
MAXIMUMKAARTEN VAN RENZ-ZEGELSEr bestaat nog een mogelijkheid voor verzamelaars van postzegels of in dit geval ook van circus-parafernalia. Dat zijn de zogenaamde Maximumkaarten. Ooit bedacht in de jaren ’30, sinds 1980 erkent als officiële verzamelwijze. Zoals een tak van sport bijvoorbeeld Olympisch erkend kan worden.
Bij een Maximumkaart is het de bedoeling om wanneer er nieuwe postzegels verschijnen een bij de zegel passende afbeelding op een ansichtkaart of, zo u wilt, prentbriefkaart te vinden.
Soms lukt dat snel, soms helemaal niet. In dat laatste geval worden er zelfs speciale kaarten voor gedrukt. Eén exemplaar van de nieuw verschenen zegel dient op de beeldzijde van de kaart te worden geplakt (dus op de afbeelding), liefst zo dat de zegel het plaatje niet in de weg zit. Vervolgens dient de zegel afgestempeld te worden met een stempel dat óók verband houdt met de zegel. Een driedubbel effect, als het ware! Overigens is dat laatste heden ten dage zo goed als onmogelijk. Met het verdwijnen van de postkantoren verdwenen (eigenlijk eerder al) ook de plaatselijke poststempels. In veel gevallen rest nu alleen nog het zogenaamde eerstedagstempel, tenzij iemand heel creatief te werk gaat. Waardoor de waarde dan snel stijgt, want zeer uniek!
En er gelden nog wat restricties. Zo mag de afbeelding op de kaart niet dezelfde zijn als op de postzegel, vergroot in dit geval. En het mag ook geen foto zijn of een fotomontage. Dit soort kaarten wordt –streng als ze zijn bij een officiële tak van sport- dan ook niet toegelaten tot tentoonstellingen.
Tijd voor een paar voorbeelden. Allereerst een Russische met, naar verluidt, op zegel en kaart een kleine bonte specht. Al heb ik daar mijn twijfels over. Op beide is de exacte grootte alleen maar te schatten en aan de lengte van de staart te zien denk ik eerder aan een grote bonte specht. Weer fout, gezien de tekening op de rug. Want, net als bij de verschillende zebrasoorten (of rassen, zo u wilt), bestaan er ook spechtensoorten met verschillen in tekening. Zo lopen bij laatstgenoemde vogelsoort de (witte) strepen van boven naar beneden. Op de afbeelding(en) lopen ze echter dwars over de rug, zodat volgens mij hier sprake is van een witrugspecht. Een soort die wij hier niet kennen maar die in Rusland veelvuldig voor komt. Wel zou die onder aan zijn buik wat roze veertjes moeten hebben, nou misschien, als u heel goed kijkt…
Het is overigens niet een heel erg geslaagd voorbeeld, omdat de afbeeldingen wel erg veel op elkaar lijken. En op het stempel weer een andere vogelsoort (een Oehoe?) prijkt.
Het tweede voorbeeld is puur Nederlands en uitermate geslaagd! Wie had er ooit durven dromen dat Ollie B. Bommel en zijn vriendje Tom Poes nog eens in de Oude Schicht het Forum van Circuswereld zou binnenrijden? Nou ja, nog een klein stukje dan, want ver komen ze zo niet meer!
Kaart en zegel spreken voor zich, volgens kenners wordt de wat fletse zegel uitermate verlevendigd door de kaart. En let op het stempel: ’s morgens om 10.00 uur afgestempeld in Den Bommel (waar zich, naar ik onlangs hoorde, ook een Bommelmonument bevindt), waarschijnlijk op de dag van verschijnen van de zegel! Het vereist wat inventiviteit, er moet wat voor gereden worden (tenzij je daar woont), maar dan heb je ook wat!
En nog een derde, ook heel geslaagd, voorbeeld, al vraag ik mij af of het lukt dat u ook te laten zien. Zegel en kaart van een Elfstedentocht, afgestempeld in één van de Friese steden op de route en op de dag dat er ook werkelijk een tocht verreden werd. Ingenieus inventief zelfs!
De Renz-kaartenDan de zegels ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van Circus Herman Renz, want daar zou dit verhaaltje tenslotte over gaan. Ook in de filatelistische wereld was er, net als op dit forum, wat kritiek op de ontwerpen van Ron van Roon. Een kenner noemt het ‘veralgemeniseerde, abstract-schematische afbeeldingen van circusmedewerkers (mens en dier) tijdens een voorstelling’ wat leidt tot ‘afstandelijke, weinig levende en gedetailleerde afbeeldingen’. En ‘een soort ver-van-mijn-bed-show, waarin niets van het levendige circusleven is terug te vinden’. Oef!
En dus ging men op zoek naar kaarten die genoemde ‘missers’ kon compenseren. Als je de weg weet niet zo moeilijk, als je vreemd bent in deze materie een zaak van wat meer speurwerk. Haast niet meer in te denken hoe men in een tijd zonder internet iets geschikts op het spoor kwam!
Gezocht (en gevonden) werd er in de collectie van wijlen Jaap Best (1912 – 2002). U zult het (bijna) allemaal wel weten: ooit de grootste collectie van circusuitingen in ons land, tegenwoordig in het bezit van het Teyler’s Museum in Haarlem. Dat zelf intussen op de nominatie staat opgenomen te worden op de lijst van werelderfgoed vanwege het prachtige gebouw, de unieke collectie en het lange bestaan. Het is in ieder geval het oudste museum van ons land en misschien ook wel daarbuiten… (Er nooit geweest? Zeer de moeite waard! Schitterend gelegen aan het Spaarne, schuin tegenover het woonhuis van Mart Smeets, maar dat laatste is puur toeval!).
De verzameling van de heer Best bevatte (onder meer) circa 8.000 affiches, 7.000 foto’s en kaarten, honderden boeken en tijdschriften, duizenden programmaboekjes en krantenknipsels en verder nog van alles wat met het circus te maken had.
Een deel van die affiches (149 om precies te zijn) is als prentbriefkaart uitgegeven door Uitgeverij Art Unlimited, een Nederlandse onderneming, groot (erg groot) geworden met de uitgave van posters en ansichtkaarten. De circuskaarten kom je regelmatig tegen bij de betere boekhandel, ze zijn ook allemaal per stuk te bestellen op de site van de uitgever, voor 90 cent per stuk.
Van de tien maximumkaarten heb ik er acht kunnen traceren, die u hieronder kunt zien. Helaas erg kleine bestandjes, wat uiteraard ten koste van de kwaliteit gaat. Maar het gaat tenslotte om het idee! Over het resultaat is men in postzegelkringen wel heel goed te spreken. Gevonden wordt dat de kaarten, in tegenstelling tot de zegels, wel op nostalgische en tijdgebonden wijze een betrokken beeld geven van het levendige en dynamische circusvertoon van de diverse artiesten en dieren.
Alle zegels zijn afgestempeld met eerder omschreven eerstedagstempel.
En hoe komt u aan de kaarten? Niet dus! Hoogstens door lid te worden van de Vereniging Kinderpostzegels & Maximafilie. Vervolgens daar een abonnement af te sluiten bij de nieuwtjesdienst (tel. 024-6771262). Maar dan bent u voor deze kaarten wellicht te laat! Niet echt zinvol dus wanneer het u alleen maar om deze circuskaarten gaat. Nee, in dat geval bent u echt overgeleverd aan de (betere) postzegelhandelaar.
Nadere inlichtingen over de Maximumkaarten kunt u ook krijgen bij de heer W. Verbeek, Oranjepoldererf 6, 2807 NE Gouda (tel. 0182-531449), of per mail
wvhb_13@hetnet.nl .
Tekst: Didier Eldik, met dank aan de heer Bate Hylkema te Beetsterzwaag.