Circuswereld Forum

Circusverbod: Carla is droevig

Olifanten Ze mogen niet meer in het circus optreden en niet meer meereizen. Gevolg: de olifanten worden depressief, zeggen hun verzorgers.

Carla is oud. Zeg maar gerust: bejaard. Dan ontsnap je niet aan kwaaltjes. Staar, artrose, haar gerimpelde huid is hier en daar wat gaan hangen. Veel langer dan een jaar of zes heeft ze niet meer te leven. Haar metgezel Rhani is net overleden, maar onderschat haar niet: als de kamelen het hooi naderen, gooit Carlamet modder en toetert ze. Ze drukt haar slurf tegen de baal. Háár hooi.

De laatste olifant van circus Renz Berlin is een grote zorg. Vandaag staat het 52-jarige dier rustig in de herfstzon op een grasveld in Emmen, terwijl op de achtergrond de tent voor het Kerstcircus wordt opgebouwd. Maar hoe moet dat straks?

In september werd het verbod ingevoerd op wilde dieren in entertainment. Om veel ging het niet. De inzet: veertien dieren bij vier circussen. Eén Afrikaanse olifant en twee zebra’s van circus Freiwald, drie Aziatische olifanten van Renz International, vijf Siberische tijgers van Belly Wien en de olifanten Carla en Rhani van Renz Berlin.

Het werd niet alleen verboden om met de dieren op te treden, maar óók om ze met het circus mee te laten reizen. En dat laatste leidt, in het geval van de olifanten, tot een paradox: de circussen mogen ze niet bij zich houden, maar ze weten niet wat ze er dan wél mee zouden moeten doen. Want waar kan een oude olifant terecht?

„Op 11 september kregen wij een mail van het ministerie”, zegt Jan Hoekstra van circus Renz Berlin. „Dat het verbod 15 september zou ingaan.”

Carla en Rhani werden halsoverkop naar Duitsland gereden, naar het verblijf waar het circus straks overwintert. Daar ging het mis. Zonder de andere dieren om zich heen stopten ze met eten en drinken, en verzwakten rap. Na drie weken ging Rhani liggen – zorgelijk voor een olifant. Ze stond niet meer op. Hartfalen. Stress lijkt een factor, concludeerde een Duitse dierenarts. Carla werd naar het circus teruggehaald. Zij knapte op.

Dáár ligt het probleem, zegt Peter Klaver, gespecialiseerd in bijzondere dieren. „Olifanten leven in een zeer hechte familiegroep. Normaal zijn dat soortgenoten, hier zijn dat de circusmensen en -dieren. Olifanten vormen banden voor het leven. Deze dieren zijn nu zo oud... Ze nu nog uit de ‘familie’ trekken, hun routine breken, is voor hen een kwelling.”

Ook Buba, de Afrikaanse olifant van circus Freiwald, stopte met eten in haar winterverblijf. En ook Buba is terug bij het circus. Dat mag nog even. In oktober spande Renz Internationaal een kort geding tegen de staat aan. De handhaving van het verbod werd opgeschort tot 3 januari. Tot die tijd mogen de circusdieren nog meereizen. „Daarna”, zegt Jan Hoekstra, „zitten we met hetzelfde probleem.”

Renz Berlin dient vandaag een verzoek in bij staatssecretaris Van Dam om in elk geval voor Carla een uitzondering te maken. De brief is mede ondertekend door Peter Klaver, olifantenexpert Marjo Hoedemaker en opvangkenner Ferdinand Merriënboer.
Het zijn geen konijnen

Wat zijn de alternatieven voor een olifant als Carla? „Alleen in hun hok kwijnen ze weg, en een olifantenopvang ís er simpelweg niet”, zegt Peter Klaver. Niet in Nederland, en niet in de rest van Europa. „Dierentuinen willen deze oudjes ook niet meer hebben. Dus wat dan? Een verblijf bouwen? Dat kost al gauw 5 tot 10 miljoen. Het zijn geen konijnen: ze eten voor 25 euro per dag. Je moet ze verwarmen, 50 euro per dag. En een verzorger erbij, 100 euro per dag.”

Hij neemt het de overheid kwalijk dat er wel per direct een maatregel wordt ingevoerd, maar er niet is nagedacht over de gevolgen. „Voor tijgers is dat niet zo’n probleem, dat zijn grotendeels solitaire dieren. Ook zebra’s kun je altijd wel ergens kwijt. Maar olifanten zijn gevoelig en sociaal.”

Ook David van Gennep, directeur van stichting AAP, één van de initiatiefnemers van het verbod, zegt dat de overheid „een gebaar had kunnen maken”. Maar hij rekent de circussen ook aan dat zij geen contact met de opvang zoeken. „We hebben altijd gezegd dat we willen meedenken over oplossingen.” Die tijgers van Belly Wien, zegt Van Gennep, zijn van een andere orde. „Als het circus zich zou melden, dan vangen wij ze volgende week op.” Het circus heeft zijn vijf tijgers inmiddels naar Frankrijk overgebracht, waar ze wel zijn toegestaan.

Of een olifant anno 2015 thuishoort in een circus? Nee. Daar is iedereen het wel zo’n beetje over eens. „Wij zijn niet tegen het verbod”, zegt Jan Hoekstra. „We treden ook niet langer met Carla op, willen haar niet tentoonstellen. Maar we hebben nu gezien wat er gebeurt als we haar weghalen.”

De vijf overgebleven circusolifanten in Nederland zijn allen oudjes. Carla en Rhani kwamen in 1966 als kalf bij het circus. Een olifant wordt in gevangenschap zo’n 60 jaar. Het is hier al tientallen jaren niet toegestaan om een olifant aan te kopen. „Het probleem zou zichzelf oplossen”, wil Hoekstra maar zeggen.

Hij wijst op de kamelen, die Carla inmiddels als een komisch grote herdershond aan het opdrijven is geslagen. „Dit is Carla’s kudde. Laat haar hier haar leven uitleven.”

reportage bij de WDR. start bij 3.52