Circuswereld Forum

Welkom op dit forum. Lezen is leuk maar zelf een bericht plaatsen maakt het voor de anderen nog leuker.
Het is momenteel do mar 28, 2024 7:41 pm

Alle tijden zijn UTC+01:00




Nieuw onderwerp plaatsen  Reageer op onderwerp  [ 4 berichten ] 
Auteur Bericht
BerichtGeplaatst: ma jan 18, 2021 8:20 pm 
Offline

Lid geworden op: zo okt 26, 2008 7:47 pm
Berichten: 5362
Locatie: Belgie
Neen de coronamaatregelen zijn in deze niet overschreden.
We keren hiervoor 89 jaar terug in de tijd en belanden in het Antwerpse Berchem.

Hoe olifant Adèle 89 jaar na haar dood in Berchem opduikt in Luik

Tijdens de ijskoude winternacht van 12 op 13 januari 1932 breekt er brand uit bij circus Sarrasani. Het circus uit de Duitse stad Dresden staat opgesteld op de toenmalige militaire gronden van Berchem. Het is een inferno. Wilde dieren breken uit en slaan op de vlucht. Maar de grootste ramp speelt zich af in de olifantenstal. Acht van de tweeëntwintig olifanten van Hans Stosch-Sarrasani laten het leven na een gruwelijke doodstrijd. Zeven van hen worden ter plaatse begraven. De achtste, Lady, wordt bewaard in het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel. Of dat is toch wat tot nog toe werd aangenomen. Want bijna 90 jaar na datum, blijft de vreselijke gebeurtenis geheimen prijsgeven. “Een eurekamoment”, zegt Ekerenaar en olifantliefhebber Bert Van den Bossche. Hij botste bij toeval op het skelet van olifant Adèle... in Luik.

Adèle was een Aziatische olifant van een jaar of dertig, zo stond er geschreven op een informatieplaatje bij het skelet van een reusachtige olifant in het Aquarium-Muséum van de universiteit van Luik. “Die naam deed een belletje bij me rinkelen”, vertelt Bert Van den Bossche (56), biologie- en scheikundeleraar van opleiding en een groot olifantliefhebber. En dus las hij verder: ze stierf in de brand die plaatsvond bij circus Sarrasani. “Ik kende het verhaal van de brand vrij goed”, zegt hij. “Een jaar of tien geleden had ATV daar een reeks over gebracht. De reporter ging toen op zoek naar het skelet van olifant Lady.”

Van de zeven andere olifanten werd aangenomen dat ze ter plaatse waren begraven, ter hoogte van de vesten (grachten) die toen nog rond de stad liepen. Hun beenderen werden aangetroffen bij de aanleg van de Antwerpse Ring in de jaren 60.

Maar dat blijkt dus niet helemaal te kloppen. Adèle was een ander lot beschoren, zo ontdekte Van den Bossche. “Ik kreeg een echt eurekamoment. Verdorie, hier staat ze, dacht ik. Zo maar, voor mijn neus.” Of hoe een museumbezoek om de coronaperiode te overbruggen plotseling voor een moment van onbevangen euforie zorgde. “Wat niet wegneemt dat die brand een ontzettend tragische gebeurtenis moet geweest zijn. De olifanten stonden vastgeketend. Ik wil niet weten wat er in hen moet zijn omgegaan op dat moment. Dat moet een verschrikking geweest zijn.”

Maar wat gebeurde er nu precies op die ijskoude winternacht, vorige week 89 jaar geleden?

Gansche kamer in lichte laaie

Woensdagmorgen ten 2.30 ure is er brand uitgebroken in de kleerkamer van het cirkus Sarrasani. Rond dit uur wandelde een man van de wacht voorbij de kleerkamer en bemerkte dat er enkele vlammen uit de zeildoeken dakbedekking sloegen. Pas had hij het alarm gegeven, of de gansche kamer stond in lichte laaie. De heftigheid van den wind deed weldra – het was toen iets over drie ure- de vlammen overslaan naar de zadelmakerij die eveneens werd vernield. Zo rapporteert de Gazet van Mechelen, die later opging in zusterkrant Gazet van Antwerpen, een dag later over de feiten.

Toen brak het meest tragische oogenblik aan van deze ramp: Ten gevolge van de door den brand uiteengespatte balken, die een dreigenden regen van gensters in de lucht spoten, geraakte het dak van den olifantenstal aan het branden. Na bovenmenschelijke pogingen werden de twee en twintig reuzen losgemaakt wijl op hun logge lijven stukken brandend hout en gloeiend doek neerviel. In deze omstandigheden waren de olifanten schier niet te bedwingen en een vijftal gelukten er in, omheiningen en al wat hun in de weg stond omver te loopen en op de vlucht te gaan in den stormnacht.

Wilde dieren breken uit, paarden zetten het op een lopen. Chaos heerst. Twee olifanten sterven ter plaatse en ook een tijger blijft in de brand. Een aantal olifanten slaagt erin om zich met brute kracht los te trekken uit de kettingen waarin ze zaten vastgeketend en lopen de donkere stad in.

De Berchemse brandweer krijgt het vuur niet onder controle. Circuspersoneel en bewoners doen met gevaar voor eigen leven verwoede pogingen om de overige olifanten te redden en om de vlammen te doven. Maar omdat de weersvoorspellingen hevige vorst hadden aangekondigd, heeft het circus zijn watertank afgelaten opdat die niet zou barsten. Daardoor is er nagenoeg geen water om te blussen.

Wenen als een kind

Het vreselijke drama speelde zich af op de militaire gronden in Berchem, op de plek waar nu de Sint-Willibrorduskerk staat ter hoogte van de Grotesteenweg. Maar hoe die brand werd veroorzaakt, en wat er nadien met circus Sarrasani gebeurde? Voormalig ATV-reporter Phil Van den Bossche (43) moet zowat de enige zijn die de puzzel probeerde te leggen. Zijn ontdekkingen goot hij in de meerdelige reeks De Olifant.

Phil Van den Bossche geraakte gefascineerd door het verhaal toen iemand hem tien jaar geleden vertelde dat er ‘ergens in Antwerpen’ een olifant begraven lag. “Ik had nog nooit van de brand gehoord. Maar toen ik de connectie had gelegd, ben ik beginnen graven. Ik heb daar toen ontzettend veel tijd in gestoken, heb twee weken in het archief gezeten om alle stukjes info bij elkaar te leggen. Het is een onwaarschijnlijk verhaal dat mij altijd zal bij blijven.”

Huidig directeur van circus Sarrasani en achterkleinzoon van Hans Stosch-Sarrasani, André Sarrasani spreekt van de grootste ramp die zijn circus ooit heeft meegemaakt. Circus Sarrasani, opgericht in 1902, stond bekend om zijn olifanten. De verhalen luiden dat de 22 olifanten van Hans Stosch-Sarrasani naar hem luisterden zonder dat ze hem zelfs maar hoefden te zien. Vanop afstand voerden ze zijn bevelen uit, synchroon, alle 22. Dat was uniek voor die tijd.

Wij hebben den heer Stosch zien weenen als een kind, schrijft de reporter van de Gazet van Mechelen in zijn verslag. Zijn lievelingsolifant, Prinses, overleeft de brand niet. De schoone, groote en indrukwekkende olifant, was een wrak. Groote lappen vel hingen langs weerskant van het logge lichaam. Met Prinses sterven nog zeven andere olifanten in de dagen na de brand aan hun verwondingen. Onder wie Adèle, zo bericht de Zondagsvriend op 24 januari 1932.

De dader, een clown

Al snel werd duidelijk dat de brand was aangestoken. Een vod gedrenkt in benzine werd gevonden in de zadelplaats van het circus. Het parket onderzocht destijds de feiten, maar is er nooit in geslaagd iemand te veroordelen. Toch weten we vandaag wie de dader is, dankzij het speurwerk van de reporter. “Toen ik aan de documentaire begon, wist ik totaal niet wie de brand had veroorzaakt. Men vermoedde dat circus Gleich, een concurrerend circus, er voor iets achter zat”, vertelt Van den Bossche. “Uit archiefwerk ben ik uiteindelijk te weten gekomen dat de dader een clown was. Zijn naam was François Libot.”

Libot zocht werk en bood zich aan bij circus Gleich. Hij mocht beginnen, maar daartegenover stond dat hij eerst brand moest stichten bij circus Sarrasani. Later bleek dat Libot daar ook geld voor had gekregen: 10.000 Belgische frank (250 euro). “Libot heeft dat pas op zijn sterfbed bekend. Voor de documentaire spraken we met zijn kleinzoon, die ons dat bevestigde, maar uiteindelijk niet voor de camera wilde getuigen”, vertelt Phil. “Er woedde dus een ware circusoorlog op Belgische grond waarvan geen enkele Antwerpenaar zich in die tijd bewust was.”

Hans Stosch-Sarrasani kwam het drama nooit meer te boven. Zijn circus was grotendeels vernield en hij zwoer om nooit meer met olifanten te werken. Na twee weken verliet hij België en trok uiteindelijk met heel zijn gezelschap naar Argentinië, waar hij een jaar later onverwachts stierf.

Een lady in een schuif

Wat er achteraf gebeurde met de lichamen van de dode olifanten, wilde Phil Van den Bossche weten voor zijn documentaire, die was opgebouwd als een echte whodunit. Meer bepaald volgde hij het spoor van Lady. De enige van de acht olifanten, of daar ging hij toen toch van uit, die niet begraven lag aan de vesten. “Lady werd geschonken aan een naburige school”, vertelt hij. “Het bleek om de Koloniale Hogeschool te gaan.” Die was gevestigd in het gebouw dat vandaag behoort tot de campus Middelheim van de Universiteit Antwerpen.

Het kadaver werd geschonken aan professor Hasse, die er toen bioloog was. Hij voerde met zijn studenten een sectie uit op het dier. “Zijn studenten werden voorbereid op een functie in de Belgische kolonies.” Voor hen was het gebeuren dus een buitenkans. Hasse en zijn studenten begroeven het dier daarop naast het instituut. “Ik was ervan overtuigd dat ik Lady daar zou terugvinden.” Helaas.

De olifant bleek opnieuw opgegraven geweest te zijn, twee jaar later, in 1934. “Ik dacht dat mijn verhaal was vastgelopen.” Tot daar een nieuw stukje puzzel kwam bovendrijven. “Lady zou zijn overgebracht naar het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel. Maar daar kwamen ze uit de lucht gevallen. Samen zijn we dan gaan zoeken in hun archieven en bleek dat ze wel degelijk in het bezit bleken te zijn van Lady.” Alleen niet op de manier waarop Van den Bossche had gehoopt. “Ze ligt er in schuiven bewaard, bot per bot gelabeld.”

Het lot van Adèle

Betekent dit dat olifant Adèle een gelijkaardig lot verging? Dankzij Ekerenaar Bert Van den Bossche is dat mysterie nu opgehelderd. Uit archiefmateriaal blijkt dat Adèle drie dagen na de brand, op 16 januari 1932, stierf aan haar verwondingen. “De directeur van het circus, Hans Stosch-Sarrasani, heeft na de dood van zijn olifanten contact opgenomen met verschillende instellingen, waaronder het Musée de Zoologie in Luik”, zo laat het Luikse Aquarium-Muséum weten.

Dat museum werd in 1888 opgericht door de illustere wetenschapper Edouard Van Beneden. Diens opvolger, Désiré Damas stond aan het roer van het museum toen de brand in 1932 uitbrak. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om de collectie van het museum uit te breiden. “Het lichaam van Adèle werd overgebracht naar een Luiks slachthuis, waar het karkas werd ontleed. Nadien werd het lichaam van Adèle begraven in het park achter het museum opdat micro-organismen en insecten hun werk konden doen. Dat is een gangbare manier om skeletten proper te maken.” Later werd Adèle weer opgegraven. Zo komt het dat ze vandaag te zien is in wat ondertussen het Aquarium-Muséum heet van de Universiteit Luik.

Bron: Gazet Van Antwerpen


Omhoog
   
BerichtGeplaatst: di jan 19, 2021 11:56 am 
Offline

Lid geworden op: zo okt 26, 2008 7:47 pm
Berichten: 5362
Locatie: Belgie
Afbeelding
Bert Van den Bossche aan de Sint-Willibrorduskerk in Berchem, de plaats waar circus Sarrasani in 1932 stond opgebouwd

Afbeelding
Adèle, het tweede slachtoffer van den brand bij Sarrasani, zo kopte de Zondagsvriend.

Afbeelding
Hans Stosch-Sarrasani en zijn circus

Afbeelding

Afbeelding
Het lichaam van Lady werd onderzocht door studenten van de Koloniale Hogeschool.

Afbeelding
Het skelet van de olifant Adele


Omhoog
   
BerichtGeplaatst: di jan 19, 2021 1:21 pm 
Offline

Lid geworden op: zo okt 26, 2008 7:47 pm
Berichten: 5362
Locatie: Belgie
Afbeelding
De ravage na de brand

Afbeelding
Voormalig ATV-reporter Phil Van den Bossche op de plaats waar ‘zijn’ olifant, Lady een tijdje begraven lag.
Vandaag is hier campus Middelheim van de Universiteit Antwerpen gevestigd.


Omhoog
   
BerichtGeplaatst: vr jan 22, 2021 1:20 pm 
Offline

Lid geworden op: zo okt 26, 2008 7:47 pm
Berichten: 5362
Locatie: Belgie
Boek over circus Sarrasani verschenen

Voor alle info hierover:
https://circusweb.nl/nieuw-boek-van-hen ... en-berg-2/


Omhoog
   
Berichten van vorige weergeven:  Sorteer op  
Nieuw onderwerp plaatsen  Reageer op onderwerp  [ 4 berichten ] 

Alle tijden zijn UTC+01:00


Wie is er online

Gebruikers op dit forum: Geen geregistreerde gebruikers en 2 gasten


Je kunt niet nieuwe berichten plaatsen in dit forum
Je kunt niet reageren op onderwerpen in dit forum
Je kunt niet je eigen berichten wijzigen in dit forum
Je kunt niet je eigen berichten verwijderen in dit forum
Je kunt geen bijlagen plaatsen in dit forum

Zoek op:
Ga naar:  
Powered by phpBB® Forum Software © phpBB Limited
Nederlandse vertaling door phpBBservice.nl & phpBB.nl.