Circuswereld Forum

Vandaag te lezen in De Standaard:

RECENSIE CIRCUS/FILM

Het circus, waar outcasts thuis zijn

In een tot cinema omgebouwde barak speelt de nieuwe film van Gust Van den Berghe, met in de hoofdrol Danny Ronaldo.
De magneet man is een fascinerend portret van een circusfamilie, maar ook een flauw liefdesverhaal.


Danny Ronaldo speelt eigenlijk het (geromantiseerde) verhaal van zijn voorvader.

Cinema Malfait
Circus Ronaldo & Gust Van den Berghe
Tot 1 augustus op de Zomer van Antwerpen (uitverkocht). Van 7 tot 9 november in Waregem en later op tournee.

Op de Zomer van Antwerpen is Cinema Malfait neergestreken. Druk gesticulerend loodst directeur César Malfait (rol van Karel Creemers) het publiek naar binnen in zijn filmzaaltje.
Enkele poppen vullen de zitjes die door corona leeg moeten blijven. ‘Ik ben blij dat toch de helft van de bevolking de Spaanse griep heeft overleefd!’, zegt hij schertsend.
Het is 1920, net na de Eerste Wereldoorlog en de vorige grote pandemie.
Cinema is ‘het neufste van het neufste’, zo verkondigt Creemers met vet Brussels accent.
Films waren destijds ‘lumineuze spektakels’ waaraan het publiek zich nog kwam vergapen op de foor.
Circus Ronaldo probeert de toon van toen een eeuw later weer tot leven te wekken.
Vandaar de rondreizende camion die uitklapt tot een pop-upcinema; vandaar de sfeervolle, maar ook wat flauwe en te lang uitgesponnen intro van Creemers en zijn twee bevallige assistenten.

Lumière

De film zelf begint magisch. We volgen Lucien, gespeeld door Danny Ronaldo in zijn debuut op het witte doek.
Lucien heeft een bijzonder talent: zijn lichaam zuigt metalen voorwerpen aan als een magneet.
Een geniaal idee dat leidt tot tragikomische scènes, zoals wanneer het wierookvat zich vastklit aan zijn been op de begrafenis van zijn moeder.
‘Zelfs dan hangt gij de clown uit!’, berispt zijn vader (Sam Bo­gaerts) hem.

Op de asse van de Grote Oorlog probeert de stille en verlegen Lucien een nieuw leven uit te bouwen.
Met de stoomtrein spoelt hij aan in Frankrijk, in een scène die knipoogt naar de gebroeders Lumière en hun kortfilm over een op het cinemapubliek afstormende trein.
Als Lucien van de trein valt en weer bij positieven komt, ontwaakt hij in een nieuwe wereld – hier wat letterlijk verbeeld doordat de zwart-witte beginbeelden plots kantelen naar kleur.


Komt dat zien, komt dat zien!

Op een dorpsplein ontdekt hij Circus Malfait, dat er een kerstspel opvoert.
Lucien, dan nog dakloos, sluit zich bij hen aan. Wat een wondere wereld, bevolkt door fascinerende figuren, ontmoet hij daar!
De witte clown (fenomenale bijrol van Jan Bijvoet), de muziekmaestro die dirigerend het loodje legt (Eric de Kuyper), een helderziende fakir (Wouter Van Lierde): het zijn allemaal gehavende mensjes.
‘Elk met hun eigen verhaal’, vertelt de zwoele zeemeermin (Willeke Van Ammelrooy).
Bij elkaar vinden ze vriendschap en troost, in het applaus van het publiek succes en bevestiging.

Het zit in de familie

In die scènes toont filmmaker Gust Van den Berghe – gekend om zijn magisch realisme, volkse verhalen en gestileerde tableaux vivants – zich op zijn best.
Het is bijzonder geslaagd hoe hij hier, in zijn eerste langspeelfilm sinds Lucifer uit 2014, het oude circus tot leven wekt.
De meeste scènes werden opgenomen in een voormalige Arcelor Mittal-fabriek in Luxemburg, met zelfgemaakte decors.
Voor de achtergronden gebruikte Van den Berghe beschilderde infinis met prachtige wolkendekken, die de film doen baden in een onrealistisch, dromerig en poëtisch sfeertje.

Van den Berghe wou al langer een film maken over het circus. Wat volgt is toeval, maar een te mooi verhaal om niet te vermelden.
Toen hij later Danny Ronaldo leerde kennen, had hij zijn ideale hoofdrolspeler gevonden. Niet alleen omdat Ronaldo, met het kuiltje in zijn kin, droevige blik en wapperende manen als clownsfiguur tegen wil en dank perfect gecast is, maar ook omdat hij stamt uit een circusfamilie die zes generaties teruggaat, toen een zekere Adolf Peter… Van den Berghe van huis wegliep en zich aansloot bij een rondreizend circus.
In feite speelt Danny Ronaldo als Lucien dus het (geromantiseerde) verhaal van zijn voorvader.

Over romantiek gesproken. Wanneer Lucien droomt van een rolletje in de circusshow – een magnetische liefdestango in een Sound of Music-achtige setting – wordt hij stapelverliefd op zijn danspartner.
Zij is de dochter van de malafide circusdirecteur César Malfait (inderdaad de man die ons hier verwelkomde in zijn nieuwe filmbarak), die zijn troupe de cirque behandelt als een tiran.

Helaas sluipt vanaf dan de klad in de film. Wanneer Lucien onverrichterzake moet terugkeren naar huis, ontspint er zich een slappe liefdeshistorie.
Hij denkt dat de circusdochter is komen te gaan en trouwt dan maar met zijn saaie buurvrouw (kwestie van toch enige vorm van volwassen leven op te bouwen).
Volgt een huwelijk à la Bokrijk en nog wat plottwists die je van ver voelt aankomen.

Die laatste twintig minuten van de film zijn eigenlijk overbodig. Het ware veel sterker geweest als het verhaal enkel focuste op Luciens ontdekking van zijn artiestenziel en de warme thuis tussen de andere outcasts en ‘freaks’ in de circusfamilie.
Een veilige haven die hij op ieder moment weer kan verliezen, zo gaat dat bij nomaden.


-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Verdere informatie over speelplaatsen en -data: https://www.fransbrood.com/producties/cinema-malfait/

Ook De Tijd besteedde aandacht aan deze voorstelling, die eerder op dit forum wel eens verward werd met de nieuwe Ronaldo-voorstelling Applaus.

In De Tijd: https://www.tijd.be/cultuur/podiumkunst ... 39565.html

Waar circus, film en toneel elkaar de hand reiken


Cesar Malfait, de ceremoniemeester in 'Cinema Malfait'.

Hoe maak je als onafhankelijke filmmaker je werk aantrekkelijk voor een groot publiek?
Door er een evenement rond te bouwen, dacht regisseur Gust Van den Berghe.
Zo ontstond ‘Cinema Malfait’, een mix van circus, theater en cinema.

Op het festival Zomer van Antwerpen is een bijzonder spektakel neergestreken.
Het vindt plaats achter een houten façade, versierd met geschilderde figuren. Is het circus? Kermis? Theater? Of toch cinema?
In grote artnouveauletters prijkt ‘Cinema Malfait’ boven de hoofdingang, ‘Circus Ronaldo’ staat eveneens te lezen.

Een ouvreuse leidt me naar mijn zitplaats, een klapstoel in rood fluweel op een tribune in een langgerekte tent.
Vooraan hangt een doek dat de binnenmuur van een 19de-eeuwse villa weergeeft.
Wanneer het licht dempt, spreekt een grijzende man ons in vettig Brussels patois toe.
César Malfait heet hij, en hij vormt de rode draad door de hele voorstelling.
In de loop van zijn komische inleiding gaat het doek naar beneden en komt een cinemascherm tevoorschijn.
In de film die we daar te zien krijgen, speelt César een belangrijke bijrol.

Commedia dell’arte
‘De Magneet Man’ gaat over Lucien, een zwijgzame en onschuldige ziel die anno 1918 gedreven door het lot bij een circuskliek belandt.
Hij heeft een eigenaardig talent: metalen voorwerpen blijven aan hem kleven.
Regisseur Gust Van den Berghe wou oorspronkelijk iets maken rond een rondreizend gezelschap en het idee dat een huis een theater kan zijn.
Dus nam hij contact op met Danny Ronaldo, een begenadigde commedia dell’arte-artiest en telg van een legendarische circusfamilie.

‘Ik wist al snel dat ik mijn film met Danny wou maken', zegt Van den Berghe. ‘Hij verstaat van nature de kunst om veel te vertellen zonder woorden.
Als clown staat hij ook buiten de tijd. Een clown heeft geen leeftijd of geslacht. Iedereen kan zich erin herkennen.’

Met Danny Ronaldo erbij kreeg de voorstelling vanzelf een andere allure. ‘Cinema Malfait’ werd meer dan zomaar een film in een zaal.
Het publiek moest een ervaring krijgen waarin de grens tussen fictie en realiteit vervaagt.
‘Ik denk sowieso na over hoe ik een plaats kan vinden in het overvolle aanbod’, zegt Van den Berghe.
‘Mijn verantwoordelijkheid als cineast is niet alleen de film te maken, maar ook om hem te tonen en vertoond te krijgen.
En graag aan zoveel mogelijk mensen en gezinnen. Ik wil gezien worden.’

Evenement
Daarom heeft Van den Berghe van de film een evenement gemaakt, iets wat hij altijd al gedaan heeft.
Zijn debuut, de zwart-witfabel ‘En waar de sterre bleef stille staan’, maakte hij met acteurs van Theater Stap.
‘Blue Bird’ kleurde helemaal blauw en had een extreem lang en smal beeldformaat. En in ‘Lucifer’ koos hij voor een cirkelvormig beeld.
‘Ik vind die keuzes heel normaal, misschien ben ik meer een kermisklant dan ik zelf wil toegeven', grinnikt hij.
‘Bij ‘Lucifer’ hebben we trouwens overwogen op een rond scherm te projecteren, om zwarte randen te vermijden. Dat bleek helaas te ingewikkeld.
Maar het stimuleert me enorm om na te denken over de manier waarop ik de film kan vertonen. Daar valt zoveel mee te doen.’

In het geval van ‘Cinema Malfait’ was dat geen sinecure. De hele omkadering groeide uit tot een tweede productie, parallel met de film.
Een tent ontwerpen die beantwoordde aan alle veiligheidsvoorschriften, een uitklapsysteem uitdokteren voor de vrachtwagen, een gepast scherm zoeken: het werd een hoop werk.
De financiering kregen ze rond via sponsoring en een geslaagde crowdfundingcampagne op Ulule.

De eerste try-outs werden een succes. De omkadering bleek voor een meerwaarde te zorgen.
‘We hebben onder een kerktoren gestaan die om het halfuur de klok luidde’, glundert Van den Berghe. ‘We hebben regenbuien gehad die je duidelijk kon horen.
In Grimbergen was de mist zo dicht dat de toeschouwers het gevoel hadden dat ze naar buiten stapten in het dorp dat ze net in de film hadden gezien.
Het nodigt de mensen uit om over de film te praten. Dat sociale aspect van de film wil ik ook onderstrepen. Ironisch genoeg mag dat nu niet meer.’

Stoorzender
Waarmee we bij Covid-19 zijn beland. Voor ‘Cinema Malfait’ betekent de gezondheidscrisis een grote streep door de rekening, ook creatief.
De film is nog steeds een aandoenlijke tragikomedie waarin Van den Berghe zoals gewoonlijk het midden houdt tussen een volkse vertelling en een lyrische stijl.
De huidige incarnatie van de voorstelling is evenwel maar een onhandige schim van wat ze waarschijnlijk is.
Als je je best doet, ruik je de ambiance die in normale omstandigheden in de tent moet hangen.
Maar het beperkte publiek, de verplichte mondmaskers en de andere (terechte) maatregelen vormen één grote stoorzender.

‘Er was veel animo rond het project’, zucht Van den Berghe. ‘Op de Zomer van Antwerpen waren alle voorstellingen op 20 minuten uitverkocht.
De culturele centra die ons in het najaar geboekt hadden, hebben alles uitgesteld, op de moedige mensen van Waregem na.
Ik hoop dat we het volgend jaar alsnog kunnen doen, met een volle tent en de echte ervaring.
Dat is het voordeel van deze voorstelling. We kunnen haar uitstellen en later opnieuw proberen.’

‘Cinema Malfait’ speelt op de Zomer van Antwerpen.
Alle (ingeperkte) voorstellingen zijn uitverkocht.
Programmatie in het najaar of 2021 hangt af van de evolutie van de coronacrisis.